de website voor (a.s.) ouders,
zwangeren en kleine kinderen
Eten voor je kind
Hieronder volgen de (vereenvoudigde) dia’s van de lezing, die Nickie van der Wulp
of Kees Boer houden voor verloskundige samenwerkingsverbanden in Nederland
om te stimuleren dat zwangeren zo vroeg mogelijk in de zwangerschap een
bezoek brengen aan de website www.negenmaandenniet.nl.
De lezing wordt gegeven onder
auspiciën van het nederlands
instituut voor alcoholbeleid STAP
door Nickie van der Wulp (STAP)
en/of Kees Boer (AMC afd
verloskunde/STAP).
VSV’s of verloskundige kringen
kunnen een lezing aanvragen bij:
nvanderwulp@stap.nl.
Was in vroeger tijden (laag-)
alcoholhoudende drank soms
veiliger dan water uit de
stadsgracht vanwege de infecties,
tegenwoordig is dat zeker niet het
geval.
En wanneer de zwangere of de
moeder, die borstvoeding geeft,
alcohol gebruikt, drinkt het kind
mee.
Dat ‘alcoholische’ families vaak
kinderen hadden met een
verstandelijke handicap, was al
lang bekend. Dat dit kwam door
alcoholgebruik in de zwangerschap
werd voor het eerst gevonden
door een Franse medisch studente
in 1957, maar wereldwijd was de
eerste publicatie pas in 1973.
.
Kinderen met een syndroom dat
veroorzaakt wordt door alcohol-
gebruik in de zwanger-schap
(Foetaal Alcohol Syndroom) hebben
gelaatskenmerken, zoals een gladde
bovenlip en een smal voorhoofd,
die ook bij ratten voorkomen, die
in de zwangerschap aan alcohol
waren blootgesteld.
Bij FAS zijn de hersenen kleiner en
niet goed aangelegd (zie later). Dat
was in de vorige dia te zien aan
overleden kinderen, maar dat is
ook vast te stellen met MRI bij
levende mensen. Dat is natuurlijk
een sterkere aanwijzing dat het
door alcohol komt en niet door iets
waar de kinderen aan waren
overleden.
FAS is de ergste vorm van afwijkin-
gen door alcoholgebruik in de zwan-
gerschap. Bij het Foetaal Alcohol
Syndroom Disorder (FASD) zijn niet
alle kenmerken aanwezig. Hoe vaak
FAS en FASD in Nederland
voorkomen is niet bekend. Men vond
bij een onderzoek in Italie op
scholen onverwacht veel FAS en
FASD.
Dit werd in 2014 ook gevonden in
een staat in de VS. Door de wijze van
drinken in Nederland (zie later)
hoeven we niet te denken, dat het in
Nederland veel beter is.
Omdat alcohol zich over alle
lichaamsvloeistoffen verspreidt komt
het gemakkelijk bij het embryo of de
foetus, zelfs voordat de placenta is
aangelegd.
De placenta zelf vormt nauwelijks
een belemmering op de heenweg,
maar wat meer op de terugweg.
De foetus heeft verder maar een van
de drie enzymsystemen paraat om
alcohol af te breken en het drinkt
zijn eigen urine (vruchtwater) waar
de alcohol in wordt uitgescheiden,
een beetje via de nieren en een deel
via de vliezen.
De nieren worden ook permanent
beschadigd door de alcohol die er
door heen gaat, blijkt bij FAS-
kinderen
In het vruchtwater (gele gebied)
blijkt de alcoholconcentratie na
verloop van tijd hoger dan de
concentraie in het moederlijk bloed
(rode gebied). Het gevolg is, dat
alcohol veel langer bij de foetus blijft
circuleren en minder snel ontgift.
De getoonde curves waren verkregen
door onderzoek bij zwangeren rond
een week of 18 nadat ze twee glazen
alcoholhoudende drank hadden
gedronken. Zij stemden toe in het
onderzoek, omdat zij met een
abortusverzoek kwamen.
De schade door alcohol, andere slechte
stoffen of microorganismen is bij de
meeste organen het grootst in de eerste
drie maanden. De schade is eerst in de
vorm van aangeboren afwijkingen
(donkere balk), daarna als
functieverlies (okergeel). Bij de
hersenen duren beide periodes veel
langer dan bij andere organen.
De tijdsschaal is hier vetekend en ook is
gaat bij de hersenen de gele balk nog 3
jaar door.
Er zijn meerdere belangrijke processen
voor een goede hersenontwikkeling,
waarop alcohol in kan grijpen.
Zenuwcellen die in de hersenschors
terecht moeten komen worden dieper
in de hersenen geboren. De weg naar de
schors wordt hen gewezen door
steuncellen.
Doordat de steuncellen onder invloed
van alcohol stranden, gebeurt dat ook
met de zenuwcellen, gewezen. Vandaar
dat de hersenen zo slecht geplooid en
veel kleiner zijn dan normaal, met alle
gevolgen vandien voor de intelligentie
en het gedrag.
Apoptose is gewenste celdood, maar
wanneer apoptose is toegenomen, gaat
er meer cellen dood dan wenselijk is en
treedt er functieverlies op. Bij de
prefrontale cortex leidt dat
vermoedelijk tot ADHD.
Na een alles of niets periode van twee
weken (miskraam of geen effect) begint
een periode die duurt tot 20 weken,
waarin vooral de aangeboren afwijkingen
tot stand komen, zoals de
gelaatskenmerken en hart-afwijkingen.
In de fase, die deels overlapt, maar
vooral in het latere deel van de
zwangerschap ligt wordt de
hersenfunctie aangetast met de mentale
retardatie en gedrags-stoornissen tot
gevolg.
De meeste zwangeren en verloskundigen
denken dat het gevaar dan geweken is.
In Nederland wordt door de meeste
mensen in de vruchtbare leeftijds-
periode gedronken. Er wordt vaak
zwaar of overmatig gedronken en dat
is in de zwangerschap gevaarlijk.
Lang niet iedereen stopt voor of in de
zwangerschap.
De effecten van dat gebruik zijn
uitgebreid beschreven in twee
rapporten voor de beroepsgroepen.
Op grond van twee rapporten waarin
de wetenschappelijke literatuur is
geanalyseerd, is vastgesteld, dat er
geen veilige ondergrens bestaat voor
alcoholgebruik in de zwangerschap.
In de meeste glazen die gemaakt zijn
voor een specifieke alcoholhoudende
drank zit evenveel alcohol.
Hoewel het bij de effecten van
alcoholgebruik, die hier opgesomd zijn,
soms gaat om verschillen, die pas in
grotere groepen kunnen worden
aangetoond, blijkt ook laag
alcoholgebruik aantoonbare en
permanente effecten te kunnen hebben.
Dit is in principe te voorkomen.
In het gerandomiseerde onderzoek
(RCT) negenmaandenniet werd door
Nickie van der Wulp onderzocht of
een interactief e-healthprogramma
(computer tailored informatievoor-
ziening=CT) boven op routine zorg
(RZ) meer zwangeren deed stoppen
met alcoholgebruik dan RZ alleen of
dat uitgebreide voorlichting aan
verloskundigen (health counseling
=HC). CT was elders al effectief
gebleken.
* van bureau STAP, onder begeleiding van Ciska Hoving en Hein
de Vries van de afd Gezondheidseducatie en promotie aan de
Universiteit van Maastricht
De randomisatie was van
verloskundige praktijken en niet
binnen praktijken.
Wat RZ en RZ+CT inhielden is
hiernaast te zien. HC is grotendeels
onzichtbaar gemaakt, omdat het geen
significante verbetering opleverde
t.o.v. RZ alleen, terwijl het wel een
forse investering vergt.
Alle zwangeren, die meededen aan
het onderzoek, werden aan het begin
van het onderzoek over hun
alcoholgebruik gevraagd en over de
omgeving en hun kennis van zaken,
waarna ze een gericht advies kregen.
Na 3 en 6 maanden zwangerschap
gebeurde dat opnieuw.
Er was enige uitval van respondenten
over de tijd.
Zoals gezegd was het percentage
vrouwen in de HCgroep dat gestopt
was niet significant hoger dan in de
RZgroep, maar dat kan ook aan de
groepsgrootte hebben gelegen.
CT was echter wel significant beter
dan RZ.
Van de vrouwen die alcohol bleven
gebruiken in de zwangerschap was
het gemiddelde aantal glazen per
week ook nog eens significant lager
in de CTgroep, die het e-
healthprogramma bezocht dan de
de zwangeren, die alleen
routinezorg kregen.
Gelukkig werd er gemiddeld door
alle groepen volgens eigen zeggen
weinig gedronken
Omdat verwijzing naar het e-health-
programma in de praktijk een zeer
geringe investering is, vragen we de
verloskundige om de zwangere bij
de eerste aanmelding te vragen de
website te bezoeken (er moet niet
gevraagd te worden of ze alcohol
gebruikt voorafgaande aan deze
verwijzing; de computer vraagt dat
zelf en krijgt vaak een eerlijker
antwoord). Vraag bij het eerste
consult wel of de website bezocht is.
BEDANKT
Cartoon of drinking woman is from or based upon:
http://www.babycaredaily.com/wp-content/uploads/2009/06/en1298328.jpg
Alcohol geeft niet onder alle
omstandigheden dezelfde
bloedspiegels. Het ligt er aan hoe
snel je drinkt, bij het eten of nuchter
en ook de vrouw heeft sneller hogere
spiegels dan de man, omdat ze
minder lichaamsvocht heeft.
Tussen individuen bestaan gene-tisch
verschillende afbraaksnel-heden,
waardoor bij de een alcohol of het
gevaarlijke omzettingspro-duct
acetaldehyde langer aanwezig is dan
bij de ander.
De gevoeligheid kan achtvoudig
verschillen bij de zwangere zelf,
maar ook aan de foetale kant kunnen
er verschillen zijn.
Alcohol wordt vooral afgebroken en
weinig uitgeplast.
De eerste stap in de afbraak van
alcohol (ethanol) levert het giftiger
product acetaldehyde op. Als
volwassene breken we ethanol vooral
af met ADH1, maar een alcoholist
heeft daar niet voldoende aan en
gebruikt ook een cytochrome 450
enzym. Dat heeft als nare bijwerking
dat het de vorming van giftige
zuurstofverbindingen (oxidanten)
stimuleert, waardoor cellen kunnen
worden gedood.
Daarnaast is er het catalase dat
vooral de hersenen (enigszins)
beschermt.
Het giftige acetaldehyde wordt
doorgaans heel snel omgezet in CO
2
waarna dit wordt uitgeademd.
Bij een iets andere genetische
aanleg is de omzetting vertraagd.
Heel duidelijk is hier te zien dat
normaal (groen) ieder glas leidt tot
duidelijk hogere ethanol spiegels
(links) maar dat de
aetaldehydespiegels veel lager zijn.
Bij een afwijkend gen (rood) worden
de ethanol spiegels iets hoger, maar
de acetaldehyde concentraties in
het bloed veel hoger.
De foetus gedraagt zich als een
alcoholist. Hij heeft geen ADH1,
wel de varianten ADH4 en 5, maar
hoeveel daar gebruik van wrodt
gemaakt is omstreden. Het heeft
als bijweking, dat daardoor een
vitamine A gebrek bij de foetus
wordt bevorderd.
De foetus gebruikt dus vooral het
cytochrome 450 systeem en maakt
zo de oxidanten, die tot celdood
kunnen leiden en een deel van de
slechte effecten van alcoholgebruik
kunnen verklaren.
Klik op de iconen om bij de
bijbehorende richtlijn te komen.
Bent u geïnteresseerd bent in wetenschappelijk verantwoorde voedingsboek voor
(a.s.) zwangeren en kleine kinderen (19,95 euro, excl porto), klik dan op boek of
op home in de navigatie-balk.
De fabel is te bereiken via ‘genotmiddelen’ in de balk.
De flyer om zwangeren attent te maken op negenmaandenniet.nl (liefst mee te sturen
met het pakket na eerste aanmelding) kan worden besteld bij STAP. Alleen de
verzendkosten worden in rekening gebracht. Bestellen via info@stap.nl onderwerp:flyer
‘alcohol en zwangerschap’. De flyer is ook direct te downloaden via deze link
